• Nieuwjaarspreek 2017: back to basic

• De kerk van nu

• Help, ik lees de Bijbel

• Een jubeljaar, voor barmhartigheid.

• meditatie voor de 40-dagen tijd

Nieuwjaarspreek 2017

Gemeente van Jezus Christus,

Dit jaar vieren we 500-jaar reformatie.  En we gaan daar heel gezellige dingen mee doen. Dat lijkt me ook leuk. Maar we kijken er ook doorheen: zo florissant staat het christelijke geloof er vandaag ook weer niet bij. Het is geen tijd om tevreden achterover  te leunen, vingers achter de bretels: kijk dit hebben we bereikt.

Een van de intrigerende dingen die gezegd worden, vandaag, in de kerk, is dat er behoefte is om terug te keren naar de kern: back to basic. Waar gaat het nu precies om.

We snoepen van een slagroomtaart, maar we verlangen naar gezonde stevige ingrediënten.

Dat komt natuurlijk, omdat er vandaag  in onze samenleving een enorme verschuiving aan de gang is, en het christelijk geloof speelt daarin nog maar marginaal een rol.  Als we willen weten, wat kan en niet kan, dan loopt die discussie langs andere coördinaten. En dat komt mede, omdat we vaak niet meer precies weten waar christelijk geloof voor staat.  Daarom, die behoefte aan back to basic zou weleens een hele vitale behoefte kunnen zijn, een beweging van de Heilige Geest:  kan dat?

Vijfhonderd jaar geleden zinderde het, onder gelovigen: er is iets aan de hand.  Vandaag is het protestantisme veelal een brave instelling van goedbedoelende mensen. Ik heb niet het gevoel dat we echt ongerust zijn. De vraag is, of dat terecht is.

Maar als we wat willen, vandaag als kerk, dan liefst niet als protestanten onder mekaar: maar net als toen: breed mondiaal en oecumenisch. De hele kerk. Het gaat om de kerk van Christus: dat is geen buurtsuper maar een wereldbeweging.

Back to basic.  Misschien is wat wij gewoon vinden, wel niet zo gewoon en onschuldig als het ons voorkomt. Onze partners uit Rwanda, vorig jaar bij ons op bezoek, zeiden: wij zien eigenlijk nauwelijks, dat jullie als christenen vandaag een eigen levensstijl hebben.  Maar jullie willen toch niet zeggen, dat alles wat vandaag gebeurt, christelijk is?

Back to basic.

Back to basic is, ook, scherp kijken wat er nu precies staat, in die bijbel van ons. Dat was wat de reformatie indertijd vleugels gaf.

Zo lazen wij vanmorgen, dat het kind van Maria en Jozef Jezus heet.          O, noemen ze hem Jezus:  nou, een leuke naam….  Zo zal de buurt rondom Jozef en Maria gereageerd hebben: oke, Jezus. Het had ook Bram kunnen zijn of David.  Maar zoals Matheus het schrijft, zit er meer aan vast.  Het had ook Emanuel mogen zijn, van hem en van Jesaja: Emanuel, God met ons.  Maar het wordt Jezus. Een doorsnee naam in die  tijd.  

Met zijn naam onderscheidt hij zich niet van ons: een gewone jongen, een leuk ventje: Jezus.  En, tegelijk: “ want Hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden.”  Dat staat er ook.

Back to basic bijbellezen is, ontdekken dat er in de eerste eeuw van onze jaartelling een geweldige spannende revolutionaire beweging gaande is, over de betekenis van die ene man, die Jezus heette, maar die met zijn manier van leven zoveel overhoop heeft gehaald, dat er een beweging rondom Hem op gang is gekomen, van gelovigen, die ervan overtuigd zijn geraakt: God was met Hem. Jezus, Emanuel, dat is hij echt: ja, Hij heeft ons bevrijd, gered, ja, van onze zonden.

En doe nu niet flauw over zonden: u weet precies wat daarmee wordt bedoelt. Zonden zijn de dingen waar wij in vast zitten, en die ons weghouden van een bevrijd bestaan: vrij dan in de zin, zoals God dat bedoelt: dat we echte mensen zijn, vol innerlijke vrijheid en vrolijkheid, en zinderend van liefde voor wat mooi is en goed.

Het hele nieuwe testament is een fascinerende zoektocht naar de betekenis van de man, die Jezus wordt genoemd: en u bent zijn gemeente, zijn gemeente hier op aarde…. gemeente van Jezus Christus.  Ik bedoel maar…

Dat wij een protestantse gemeente zijn is maar het etiketje op het potje. Meer is het niet. Een bijkomstige eigenaardigheid. Maar back to basic is het wel een stukje van de kerk van God.

En als we iets kunnen leren van de reformatie, dan is het dit: dat het allemaal klein begint, gewoon bij het lezen van de schrift.  Hij heet Jezus, want….Hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden.

Denk na, gebruik je verstand, en je hart, en je vrienden, en de gemeenschap van de kerk, en de kerken. Denk na, met iedereen die je op je weg tegen komt: want het is natuurlijk niet zo dat alleen christenen maar een goeie kijk op de dingen hebben, die gaande zijn.  God heeft overal volk.

En nog iets: het gaat er niet om dat onze kerk floreert, maar dat de wereld ziet, dat Jezus bevrijdt. Dat de  wereld ziet, dat Jezus ons allen bevrijdt van onze zonden.

Back to….. Jesus.

De kerk van nu….

tussen dromen en realiteitszin…, slapen en waken...

Wij hopen, -  waarschijnlijk allemaal ?- , dat het binnenkort met de kerk beter gaat dan nu.  Vaak wordt ook over de kerk geschreven vanuit zo´n onbestemde hoop: straks…., als we dit of dat zouden doen, deze of gene zouden aanstellen.  We zoeken naar een teammanager, een duizendpoot die schoenenpoetser is. Een begeesterd iemand die de kar weer op de rails trekt: u herkent het vast.

Het lastige is dat we daar dan ook van die vrome woorden bij weten te vinden. Dat klinkt gelovig, maar is het dat ook? Zou het ook zo kunnen zijn dat juist realiteitszin en een scherpe niets verhullende observatie eerder bij geloof past dan dagdromen.

Waar het voor wat de kerk betreft om gaat, is dat wij onze plek kennen: dat we zijn waar God bezig is. Wellicht kunnen we een handje helpen.

Een van de meest tot de verbeelding sprekende benamingen voor de kerk is, wat mij betreft, de uitdrukking ´lichaam van Christus´. Ja, ik weet, dat klinkt niet hip, niet hype-gevoelig, en het vraagt om uitleg, en al die aspecten lijken mij nuttig. Wat die benaming zo aantrekkelijk maakt is, dat het oer-concreet is, en tegelijk boven mijn macht uit gaat. Dat ik een lichaam heb, vind ik prettig, soms met het ouder worden wat lastig, maar ik hoef er geen seconde bij na te denken, of ik deze dag lichaam ben of niet: dat is evident.

Er bestaat een wirwar van kerken, en die hebben allemaal hun eigen franje en tekort. Maar dwars door al dat fröbelwerk van mensen heen, wordt zichtbaar dat Christus ons nog niet heeft verlaten, want kennelijk weet Hij nog steeds allerlei mensen op zijn spoor te zetten. In de kerk, in de weidse ruimte van de humaniteit. Wij zijn als mensen natuurlijk een beetje hopeloos, want nog maar net hebben we iets van Gods aanwezigheid bespeurt, of we gaan ermee aan de haal, en bouwen onze eigen kastelen er omheen, maar goed, daar kan Christus wel tegen. Hij is net als Bach, hoe je hem ook speelt: altijd heeft het wel wat. ( U begrijpt hopelijk, dat ik hier een omgekeerde vergelijking maak…, want Bach had het juist van die Ander.)  

Als wij over de kerk ( durven) spreken als het lichaam van Christus, dan hebben wij opeens een heleboel te doen. Wij moeten snel uitleggen, dat wij Christus niet zijn,. Dat Hij het ongetwijfeld beter zou doen en anders. Het moet ons van het hart dat wij graag hadden gezien, dat het evangelie veel ingrijpender mensen zou optillen en aanzetten tot vreugde. Maar wij krijgen het steeds maar niet voor elkaar.   Zelfinzicht! Handig om te hebben. En laten we maar snel bekennen, dat Christus iets anders voor ogen had met onze wereld, dan wij ervan gemaakt hebben. En tegelijkertijd horen wij Christus zeggen: en toch wil Ik het samen met jullie doen. Verbindt Hij zich aan ons. Schroomt niet, schrikt niet van ons tekort, maar geeft zich aan ons, geeft zich aan ons verloren. Ook jullie zijn gestalte van Mijn lichaam. Hoor dat goed! Niet alles hoort daarbij: maar in de kern, verborgen onder veel misverstaan, zijn jullie het die Mij vertegenwoordigen. Mijn aanwezigheid belichamen jullie, hier en nu, even, voorlopig.

Het stelt ons voor een deel gerust: kennelijk ziet Jezus iets in ons. Maar er moet ook nog veel gebeuren: dat snappen we dan ook meteen. Maar daar gaan we dan ook naar op zoek, dagdromend en reorganiserend, en vasthoudend en knorrig op z´n tijd, maar met een open blik: kennelijk wil Christus iets met ons.

Ds. Hans Neels

Wij hebben de lichte last van de zelfkritiek van ons afgeworpen en onszelf opgezadeld met de zware last van de zelfverdediging….

Het is een uitspraak van Johannes de Kleine, ookwel Johannes de korte genoemd: hij zal dus niet zo groot van postuur zijn geweest. Hij was een van die tanige ouden die leefden in de woestijn van Egypte, de bakermat van onze westerse kloostertraditie. Het is de 5^e eeuw. Zeg niet dat die mannen op de vlucht waren: juist niet. Zij wilden loskomen van al die karakteristieken, die anderen ons toe dichten, loskomen van de indrukken van anderen over ons, die ons bevestigen in ons gelijk of ongelijk: los raken van de buitenkant, om ongelouterd onszelf met onszelf te confronteren. Want je komt jezelf wel tegen, als je zo eenzaam in een hutje in de eenzaamheid alleen ben met je eigen gedachten. Je hoeft je niet groter voor te doen dan je bent, niet stoerder, niet moediger: je bent die je bent: God weet wie.

Dat was de rede voor de monniken, om diep de woestijn in te trekken. Rust werd hen overigens niet veel gegund, want hoe verder ze wegtrokken, hoe meer de mensen hen opzochten: voor goede raad, voor echte levensvragen, vaak ook, tot ergernis van de monniken, voor een babbeltje over niks. Toerisme naar de cellen van deze grijsaards was een geliefde bezigheid, toen al.

En, nogmaals, ze waren ook niet op de vlucht, voor de ander: ze waren op zoek naar zichzelf, ontbloot van alle schijn, heilig of niet. Zak maar door het broze vloertje van je eigen zelfbehoud, houd jezelf niet langer met behang en plaksel overeind. Wat is jouw gebinte: wie ben je echt?

Die uitspraak van hierboven is de eerste buitenkant voorbij. We kennen onszelf… een beetje. We kennen de uitspraak van Jezus: neem mijn juk op je, mijn juk is zacht, mijn last is licht. Je kunt jezelf niet zalig maken, vertrouw je toe aan Christus. Het is de grondhouding van christelijk geloven: vertrouwen op God, en Gods genade toelaten bij jezelf. Weet dat God je lief heeft: je mag er zijn voor Hem.

….wij hebben de lichte last van de zelfkritiek van ons afgeworpen….  En je zou denken, dat is al heel wat. Een stap in de goede richting.

Jawel, merkt de grijsaard peinzend op, maar waarom verdedig je jezelf dan nog zovaak? We zadelen ons op met zelfverdediging. Maar dat is pas een zware last. En niemand vraagt ons om die last op ons te nemen, maar het blijkt nog al lastig voor ons, om daar van af te zien.

Er zou een wervelwind van vrolijkheid loskomen, als wij ons categorisch zouden onthouden van elke vorm van zelfverdediging. Niet meer zagen over eigen gelijk. Elke zweem van eigen belang, elke vorm van zelfbeklag, elke uitval om eigen hachje achterwege laten: is dat mogelijk?

Nouja, bereik je daar dan wat mee, met zelf-verdediging? Waarom doe je het dan?

Zo´n uitspraak als boven maakt wat los, helpt ons af van makkelijke zelfvoldaanheid: zet ons inwendig op scherp: wat doe je nou?

Het wordt even stil, als Johannes  z´n zegje heeft gedaan: althans, de grijsaard zwijgt, en kijkt je aan, en zegt niks. En jij zwijgt ook, want inderdaad, hoe stom van mij, al die koude drukte om mezelf… Wat moet je er verder nog van zeggen.

De 40-tig dagentijd wordt in alle christelijke tradities gezien als een tijd van bezinning. Wel, houd het dicht bij jezelf, zegt deze ´korte´ Johannes: de grote wereld zaken komen dan vanzelf wel op je af. 

Ds. J.P.Neels

Nieuwe ontferming…

Zei ze hadden we nieuwe ontferming

besteld wij, ze zouden die brengen,

de nieuwe ontferming, op vrijdag.

Zeggen ze vrijdag kan het op zaterdag.

Zeggen we ja, maar dan wel in

de morgen. Zeggen ze, gaat niet,

dat gaat niet, de morgen. Zegt mijn

man goed, dan kom ik die zelf halen,

zaterdag dan in de morgen, dat kan?

Ja dat kan, zeggen ze. Komt hij daar,

zaterdag, nergens ontferming. Zegt hij

hoezo niet, die zou er toch wezen?

Nee nee, die is er niet, komt u maar

vrijdag. Zegt hij, wat vrijdag, ik moet

die meteen. Zeggen ze, gaat niet, die

is nog niet binnen. Zegt hij u zei toch

dat die er nu was? Zeiden zij

moeten we zeggen van niet dan,

wilt u dat horen,

van zeggen van niet?               

                ( gedicht van Joke van Leeuwen)

Ontferming is niet te koop: ook in de kerk niet. Je haalt het niet uit de winkel, en van bestellen komt niks terecht. Toch hangt vanaf de nieuwjaarsdienst aan de deur van onze kerk dit pamflet. Ieder die binnenkomt loopt er langs. Barmhartigheid , hoe dan ook, daar moeten we in onze tijd wel aan geraken, want anders gaat het fout, in onze samenleving.  De Paus kwam ermee: een jubeljaar.  Je kunt het inkleuren zoals je wil, maar dat we met barmhartigheid voor de dag moeten komen, is wel urgent. We hopen het hier te leren, is ons gebed.

Een jubeljaar, voor barmhartigheid.

Een oude traditie in Rome is, het hebben van een jubeljaar, een jaar waarin een speciale thematiek aandacht krijgt. Zo´n jaar wordt plechtig en ook wat plechtstatig ingezet door het openbreken van een speciale deur in de St. Pieterskerk: een muurtje wordt weggehakt en de paus breekt als het ware in om zijn eigen kerk , om haar voor deze thematiek open te zetten. De zondag daarna worden in grote kerken overal ter wereld, in analogie van de plechtigheid in Rome, ook elders deuren speciaal geopend voor het jubel jaar. Dit jaar verraste paus Franciscus vriend en vijand door 2016 tot jubeljaar uit te roepen. (Normaal gebeurt dat om de 25 jaar, en het laatst was dat in 2000 geweest ) Omdat de Antwerpse Raad van Kerken de thematiek zeer aansprekend vond, is gevraagd of deze keer  in Antwerpen meerdere kerken mee mochten doen. Niet wat betreft de typisch Rooms-katholieke bijkomendheden als het verkrijgen van een speciale absolutie voor zonden, maar wel om aan barmhartigheid aandacht te geven, om velerlei manieren.

In Rome opent paus Franciscus zijn deur op zondag 8 december: zondag 13 december volgt onze kathedraal in Antwerpen: zondag 20 december, voorafgaand aan de Lessons and Caroldienst van 19.30u. zal in de St. Boniface, de anglicaanse kerk aan de Gretytstraat de deur open gaan. De Protestantse kerk aan de Lange Winkelstraat volgt, in haar nieuwjaarsdienst, zondag 3 januari, de Duitsprekende Evangelische Kerk (DEGPA) in haar dienst op zondag 10 december, in de Damiaankerk van het TPC in Wilrijk, De Lutherse kerk aan de Tabaksvest volgt op zondag 17 december, en de laatse keer zal zijn bij de grote oecumenische gebedsdienst van zondag 23 januari, in de Laurentiuskerk aan de Markgravelei, met een orthodoxe oecumenische viering, die om 15.00u begint. Zo wordt er een brug geslagen, en aandacht gevraagd voor barmhartigheid.

Vanuit de ARK, ds. J.P.Neels

Help…..!!  Ik lees de  Bijbel… (hoofdartikel BAND, juni 2015)

De VPKB maakt in juni spannende tijden door. Een speciale synode komt bijeen omdat in de kerk een diepgaand meningsverschil is ontstaan over  wat ik dan maar heel droog omschrijf als “ het omgaan met homofilie” . Ten diepste is daar de vraag, hoe lezen wij de bijbel. Wij willen allen graag de bijbel lezen zoals die zichzelf verstaat, en zoals er in de lijn van de traditie naar dit Woord van God is geluisterd.  En wij geloven dat God nog steeds ontwapenend en voorschrijdend bezig is met ons, en dat over sommige zaken in de schrift pas naderhand echt helder is geworden wat de bedoeling is.

Neem nu slavernij. Geen mens in de bijbel die daar moeite mee had. Zo vroom als ze waren, een slaaf was een slaaf, daar mocht je naar eigen wil en wet mee handelen, alsof het je bezit was. Maatschappelijk heeft men dat nooit betwist. En pas in de loop en ontwikkeling van onze  beschaving breekt het inzicht door, dat slaven heel gewoon mensen zijn. En lezen we verbijsterd terug in onze bijbel, dat dat natuurlijk vanaf het begin de bedoeling was: in Christus is noch vrouw, noch man, geen slaaf noch vrije. Maar zelfs Paulus, die dit schreef begreep deze woorden niet ten volle, al wordt hij doorgaans schromelijk onderschat. Maar neem de man niet kwalijk dat hij in onze oren wat vrouwonvriendelijke dingen zei, en eigenlijk ook van het huwelijk iets vond, dat een beetje de veerkracht van het huwelijk onderbelicht. ( Niet trouwen is beter…!??)

Helder is dat Paulus in zijn tijd niet open stond voor homofile praktijken, en daar had hij ongetwijfeld goede redenen voor, en slechte voorbeelden van gezien. En zo is duidelijk dat Jezus zelf tegen echtscheiding was, en tegen de eed afleggen en faliekant tegen het doden van  je vijand, en zelfs een begeerlijke blik naar een andere vrouw is oneerlijk en in feite overspel. En daarmee prikt Jezus door elke vrome listigheid van ons heen en stelt ons in het volle licht: wees volmaakt, zoals uw hemelse Vader. En daar is geen speldt tussen te krijgen, want alleen dat is voldoende, als we met God om willen gaan als beelddragers van Hem.

Wat maakt dan dat christenen van nu  in hun ethische afweging de durf hebben om toch, naar het lijkt tegen Jezus in, begrip te tonen voor echtparen die uit elkaar gaan, of mensen die de eed afleggen, hoe kan het dat wij ergens nut zien in het opnemen van wapens; hoe kan het dat wij vandaag met grote overtuiging zeggen dat mannen en vrouwen volstrekt gelijkwaardig zijn, wat maakt dat wij het ambt zowel voor mannen als voor vrouwen openstellen?

Dat komt omdat bij ons het inzicht is doorgedrongen dat de barmhartigheid, waarmee Jezus in het leven stond, onvoorstelbaar verstrekkend is, en veel meer ruimte had, dan in zijn tijd gedacht werd.  En soms even, breekt ook Jezus door zijn eigen maatschappelijke orde heen, raakt melaatsen aan, spreekt met een vreemde vrouw, behandeld een heidense als gelijk aan Joden.  Hij erkent de Wet van Mozes, maar past haar regels niet toe, als een vrouw op overspel betrapt, voor hem wordt aangeklaagd.

Er zit in wat Jezus inbrengt een scheppingsdrang die ons hele leven opnieuw tegen het licht houdt. Uit alles blijkt dat barmhartigheid beter is dan offers brengen.

Wie het moeizame proces van zelfverloochening en zelfontplooiing van mensen met een andere geaardheid van nabij hebben meegemaakt,  kan niet meer zomaar harde standpunten innemen, op grond van eigen gevoelen.

Door de eeuwen heen hebben mensen uiterst sensitief en gevoelig geluisterd naar de schrift, en met name Jezus zet ons telkens weer op nieuwe gedachten en diepere inzichten. En van een ding raken we steeds weer onder de indruk, dat Gods goedheid het leven openlegt. Een letterlijk nemen van de bijbel omvat meer dan het kil toepassen van starre opvattingen: het is omgaan met God, en Die blijkt ongekend barmhartig te zijn, voor ieder mensenkind, en daarbij ook nog eens volkomen rechtvaardig, want volmaakt. Wie dat ziet, houdt een tijd lang beschaafd zijn mond, over wat wel en niet kan en mag, en wordt voorzichtig met oordelen, zowel over hen die bezwaren hebben als zij die doordrammen.

Hopelijk spreekt onze synode op 13 juni onverschrokken heldere  taal die getuigt van geestkracht en inzicht in de schriften.

Ds Hans Neels